Świat płazów: Niebieskie żaby, ropuchy i przyroda Beskidów

„Tam, gdzie żaby są, dzieci się rodzą zdrowe, a w spiżarni jadła nie brakuje” – mawiali nasi przodkowie. Wydaje mi się, że ta starodawna myśl towarzyszyła Emanuelowi Rostowi juniorowi, gdy stawiał pierwsze kreski, tworząc jeden z najpiękniejszych secesyjnych zabytków Białej: „Kamienicę Pod Żabami”. Do winiarni zapraszają nas dwie urocze żaby, ubrane we fraki, gdzie jedna gra na mandolinie, a druga pyka fajeczkę, opierając się o beczkę pysznego trunku. To niezwykłe miejsce wymarzył sobie Rudolf Nahowski, a jego podwoje otwarły się w 1903 roku, zwilżając gardziołka i karmiąc brzuszki najbardziej istotnych notabli miasta Bielska i Białej.

Żabi raj u stóp Koziej Góry: Bielskie Błonia
Jeśli poświęcisz zaledwie godzinę na magiczny spacer od Placu Wojska Polskiego do Bielskich Błoń, dotrzesz do prawdziwego żabiego raju, położonego u stóp malowniczej Koziej Góry. To właśnie tutaj, ponad dziesięć lat temu, bielskie środowiska ekologiczne wystawiły „papierowe tarcze” naprzeciw „stalowym czołgom”. Zauważyli oni, że habitat wielu płazów, w tym tak cennych gatunków, jak żaba moczarowa (Rana arvalis) oraz ropucha szara (Bufo bufo), jest poważnie zagrożony.

W efekcie ich niezłomnej pracy i zaangażowania, zbiorniki rozrodcze na Bielskich Błoniach zostały skutecznie zabezpieczone. Dzięki tym staraniom możemy dziś bezpiecznie obserwować fascynujący cykl rozwoju różnych gatunków płazów w ich naturalnym środowisku. To właśnie dzięki nim, 13 kwietnia miałem możliwość przyjrzeć się z bliska kilku gatunkom tych niezwykłych zwierząt, a ich intymne fotografie stanowią serce mojej galerii.

Niebieskie żaby moczarowe: Spektakl godowy
Żaba moczarowa (Rana arvalis) to prawdziwy symbol wiosny. Przez całą zimę czeka ukryta w jamce lub pod stertą gałęzi, by wczesną wiosną, jeszcze na czczo, udać się do najbliższego zbiornika wodnego. Tam, samce przechodzą niezwykłą metamorfozę: na kilkanaście dni w roku ich grzbiet i boki przybierają jaskrawo niebieski kolor. To właśnie w tym „niebieskim kubraczku” śpiewają pieśń miłości matkom swoich przyszłych dzieci.

Gdy samica, zwabiona donośnymi odgłosami samca, dotrze do niego i pozytywnie oceni jego elegancję i „elokwencję”, dochodzi do aktu prokreacji. Samiec w okresie godowym zmienia nie tylko kolor – uzbraja swoje ciało w parzyste rezonatory, a na palcach przednich kończyn rosną mu duże, czarne modzele godowe. Dzięki nim w trakcie „tańca” nie spada z samicy i może czuć się szczęśliwym ojcem, jeśli dobrze pójdzie, nawet 3000 młodych żabek. Samica składa jaja, a samiec z góry oblewa skrzek spermą. Jak w skeczu kabaretu Otto: „Ona jajeczka, a on zasmażka, ona się bardziej spina i uwalnia ich więcej, a on niestrudzenie dodaje coś od siebie” jakby dodał Siwy z „Poranku kojota.". Te maleństwa osiągną dojrzałość płciową dopiero po trzech latach.

Fotografowanie niebieskich żab moczarowych w tym okresie to zajęcie dla niezwykle cierpliwych. Jeśli się wystraszą, natychmiast nurkują, a fotografowi pozostaje tylko czekanie w błocie przez kolejne kilkanaście minut, aż model znów się wynurzy. Wraz z żabą trawną (Rana temporaria), żaba moczarowa została zaliczona przez batrachologów (herpetologów, czyli naukowców zajmujących się płazami) do grupy żab brunatnych. Tę rodzinę rozpoznasz po ciemnej plamce skroniowej za okiem, a po okresie godowym natkniesz się na nie w środowisku lądowym.

Ropucha szara: Królowa nocy i jej tajemnice
Kolejnym mieszkańcem Bielskich Błoń jest ropucha szara (Bufo bufo), która, o dziwo, nie jest żabą, lecz... ropuchą. Wśród polskich płazów zdecydowanie wyróżnia się rozmiarem – samica może osiągnąć ponad 12 centymetrów! Ropuchy zdecydowanie nie należą do grupy „przytulaków”, ponieważ pokryte są gruczołami jadowymi, które skutecznie chronią je przed zaskrońcami i sowami.

Fotografowanie ropuch jest łatwiejsze niż ich niebieskich kuzynek. „Ninja samce” próbują miłosnego uchwytu (jego fachowa nazwa to amplexus, czyli uścisk) na wszystkim, co znajdzie się w ich zasięgu. Może to być czubek buta, plecak, ale każdy, kto trafia do miejsca tak pełnego emocji, wie, że bywa to też osłona przeciwsłoneczna obiektywu, kolano, a nawet łokieć! Poza okresem wiosennych igraszek ropuchy „chillują” w lesie, pałaszując owady, pająki i ślimaki, a jeśli się uda, to nawet pożrą gryzonia.

Jeśli przyjdzie Ci do głowy całowanie ropuchy w oczekiwaniu na poznanie nowej osoby o błękitnej krwi, uważaj! Tuż za oczami posiadają dwa duże gruczoły przyuszne zwane parotydami. Toksyna w nich zawarta zawiera bufotalinę i bufoteninę, która nie jest lubiana przez nasze serduszka. Nie ma z nimi żartów – w Australii mieszka kuzynka naszej szarej, ropucha Aga, odpowiedzialna za śmierć 70% populacji krokodyli, a wielu ludzi ginie, jedząc jej skrzek, myśląc... że to kawior.

W odróżnieniu od żaby moczarowej, ropucha szara składa jaja taśmowo. Jaja są wyrzucane w długich sznurach, połączonych galaretą, a całkowita ich objętość może przekroczyć wielkość samicy, która je złożyła. Taki sznur jaj może osiągnąć długość dochodzącą do 5 metrów, a ilość jaj w nim zawartych może przekroczyć 9000. Jeśli survival wszedł Ci w krew i nie potrafisz białku pozwolić iść swoją drogą, pamiętaj: nawet woda, w której pływają, może być toksyczna. Podsumowując: obserwuj je i chroń.

Rozpoznawanie płazów bezogonowych: Krótki przewodnik
Jeśli wiosna już za Tobą, a widzisz płaza bezogonowego, masz kilka możliwości identyfikacji. Nie podam Ci dokładnej recepty, natomiast kluczem do oznaczania płazów jest ich uważna obserwacja.

Jeśli jest sucho, skóra napotkanego osobnika pokryta jest brodawkami, oko ma poziomą źrenicę, a ciało jest w kolorach brunatnych – z dużym prawdopodobieństwem jest to ropucha.

Jesteś w pobliżu zbiornika wodnego i widzisz płaza z gładką skórą, wąskiego i sprawnie skaczącego – trafiłeś na żabę.

Natomiast jeśli trafiłeś na małego płaza przypominającego ropuchę, który wystraszył się na Twój widok, a jego podbrzusze przybiera kolorowe jaskrawe barwy, i źrenica jest w kształcie serca lub trójkąta – trafiłeś na kumaka.

W mojej galerii zobaczysz intymne fotografie żab moczarowych i ropuch, które pozwolą Ci zajrzeć w ich świat z bliska. Mam nadzieję, że zainspirują Cię do samodzielnej obserwacji tych niezwykłych stworzeń na Bielskich Błoniach.